Wat is FIP voor een ziekte?

FIP is een virusziekte die wordt veroorzaakt door een (gemuteerd) coronavirus. Dit feline coronavirus (FcoV) is in eerste instantie onschuldig en veroorzaakt alleen wat lichte diarree, echter als het muteert kan de ziekte FIP ontstaan. De meeste katten maken in hun leven wel eens een infectie door met het coronavirus.
Binnen sommige kattenpopulaties zijn zelfs 80-90% van de katten met antilichamen tegen het coronavirus gemeten (=seropositief voor het FcoV), deze katten zijn dus ooit in aanraking geweest met het coronavirus. 1 - 5 % van de seropositieve katten zal FIP kunnen ontwikkelen. 100 % van de katten die FIP krijgen gaan dood.

Een deel van de katten, die ooit een infectie met corona hebben doorgemaakt kan drager blijven, het virus blijft dan aanwezig in het lichaam. Deze katten zijn hier niet ziek van maar ze kunnen het virus wel verspreiden.
De huidige theorie is dat onder bepaalde omstandigheden het coronavirus, dat nog in het lichaam aanwezig is, gaat muteren (= van DNA samenstelling veranderen) tot een kwaadaardige variant. We spreken dan van FIP.

Dit "FIP" virus kan macrofagen (= bepaald type ontstekingscel) binnendringen en zich hierin vermeerderen. Op deze manier verspreidt het virus zich door de bloedbaan. Het ziektebeeld van FIP wordt veroorzaakt door een afweerreactie van het lichaam tegen deze geïnfecteerde macrofagen. Er worden zogenaamde immuuncomplexen gevormd die gaan vastlopen in kleine bloedvaatjes waardoor op die plaatsen ontstekingen ontstaan in en rond deze bloedvaatjes en organen.

Wanneer muteert het?
Of het onschuldige coronavirus in het lichaam van de kat muteert tot FIP hangt af van een aantal factoren. O.a. de virusstam, genetisch bepaalde afweer van de kat, andere virusinfecties (FIV, FeLV) en het doormaken van stress ( zoals teveel katten in een groep, dracht en geboorte, verhuizing, naar nieuwe eigenaar, andere kat in de groep) spelen een belangrijke rol. Katten die jonger zijn dan 2 jaar of ouder dan 10 jaar kunnen eerder FIP ontwikkelen. Wij zien in onze kattendierenkliniek de laatste jaren opvallend veel jonge katten (5-8 maanden oud) met FIP.

Hoe kan een kat besmet raken met het coronavirus?
Katten die besmet zijn met het coronavirus kunnen het virus uitscheiden via de ontlasting, speeksel en de urine. Andere katten kunnen het virus via de neus en/of bek opnemen. Iedere kat kan in contact komen met dit onschuldige coronavirus en daar wat diarree van hebben maar dus niet iedere kat ontwikkelt ook FIP, zoals hierboven beschreven staat.

Is FIP wel of niet besmettelijk?
Wanneer in een groep katten FIP optreedt beperkt de ziekte zich vaak tot een enkele kat. Het "FIP"-virus lijkt zich niet gemakkelijk te verspreiden. Het is mogelijk dat het "FIP"-virus, dat door deze kat wordt uitgescheiden, niet meer besmettelijk is voor andere katten. Een andere theorie is dat andere katten wel besmet worden door het "FIP"-virus maar dat zij voldoende bescherming hebben doordat zij antilichamen hebben tegen het onschuldige coronavirus. Er zal in de komende jaren meer onderzoek gedaan moeten worden om meer te weten te komen over FIP.

Wat zijn de symptomen van een kat met FIP?

Er zijn 2 vormen van FIP:
• Een natte vorm.
  Dit is de acute vorm waarbij kleine bloedvaten vocht gaan lekken en er vrij vocht in de buikholte en/of borstholte ontstaat. Dit vocht is vaak geel en dradentrekkend (ten gevolge van een hoog eiwitgehalte en fibrine). Katten met deze vorm van FIP zijn erg ziek. Ze hebben vaak hoge koorts en een dikke buik. Ze kunnen benauwd zijn als er vocht in de borstholte aanwezig is.
• De droge vorm.
  Dit is de chronische vorm waarbij er in verschillende organen door het hele lichaam kleine ontstekingshaarden ontstaan. Veel voorkomende organen zijn de lever, de nieren, de ogen en de hersenen.

De symptomen van FIP zijn divers. NB: niet elk symptoom hoeft voor te komen.

Symptomen kunnen zijn:
• Slecht eten
• Koorts
• Slechte vacht
• Lusteloosheid/sloomheid
• Slechte groei
• Vermageren
• Oogontstekingen: uveitis -> zie de foto hier rechtsboven, let op: uveitis kun je ook bij FeLV en FIV zien.
• Dikke volle buik door vocht in de buik (ascites)
• Benauwdheid door vocht in borstholte (hydrothorax)
• Gele slijmvliezen en huid (icterus of geelzucht) als de lever is aangetast
• Braken en diarree
• Epileptische aanvallen, als er ontstekingen in de hersenen zijn. Soms valt de eigenaar alleen een gedragsverandering op.

  Nystagmusfilm veroorzaakt door FIP bij de kat

• Nystagmus
  Zie het filmpje (klik op de link) let op de ogen die gaan heen en weer. Vooral aan het rechteroog (voor u links) is dit goed te zien.
• Neurologische verschijnselen (verlammingen)

Bij jonge katten zie je vaak een groeiachterstand
We krijgen als dierenartsen voor katten vaak katten op het spreekuur aangeboden voor een vaccinatie op 12 weken. Echter het gewicht past soms niet bij de leeftijd van het kitten. Ze zijn dan rond de 1 of 1,5 kilogram zwaar. Deze katjes van een boerderij lijken dan 3 maanden oud maar zijn in werkelijkheid dan al 6-7 maanden oud. Dit kun je met zekerheid zeggen omdat ze een volwassen gebit hebben. Het melkgebit is op een leeftijd van 6-7 maanden gewisseld voor het blijvende gebit.

Een goede maat voor de groei van een kitten is rond de 100 gram per week. Een kitten van 6 maanden zou rond de 2-2,5 kilogram zwaar moeten zijn !
De kittens van 1-1,5 kg met een volwassen gebit hebben dus een duidelijke groeiachterstand.

Ook krijgen we vaak kleine zieke katjes die ook veel jonger lijken dan ze in werkelijkheid zijn (zie hierboven). Vaak is er dan al van alles gegeven om hun koorts en ontstekingen af te remmen. Iedere keer met medicijnen leek het goed te gaan, echter daarna ging het weer slecht. De kittens groeiden eerst goed maar beginnen steeds meer van hun gewicht kwijt te raken, ze kwijnen als het ware weg. Er is verminderde weerstand bij deze kittens en ziektes als Giardia kunnen hun kop op steken.

Het lijkt wel of we steeds meer van dit soort kittens in onze kattendierenkliniek aangeboden krijgen.

Hoe is FIP te diagnosticeren?
FIP rechtstreeks aantonen in het bloed
Via bloedonderzoek zijn antilichamen tegen het coronavirus te bepalen. De zogenaamde "titer". Echter deze bloedonderzoeken kunnen geen onderscheid maken tussen antilichamen tegen het onschuldige coronavirus en antilichamen tegen het "FIP"-virus. De aanwezigheid van antilichamen in het bloed zegt dus niets over het wel of niet hebben van FIP. Het betekent alleen dat de kat een keer in zijn leven in aanraking is geweest met het onschuldige coronavirus.

Overige bloedonderzoeken:
• Door middel van ander bloedonderzoek kun je aanwijzingen krijgen dat er FIP is, echter geen van deze onderzoeken is specifiek voor een FIP besmetting.
  Gamma globulines
  Door middel van bloedonderzoek is wel vast te stellen of er sprake is van een chronische ontsteking in het lichaam. Een bepaald deel van de ontstekingseiwitten (met name gamma-globulines) in het bloed zal gaan stijgen. Helaas is dit niet specifiek voor FIP omdat ook bij andere chronische ontstekingen deze fractie verhoogd kan zijn. Hieronder een bloeduitslag van een hele hoge gammafractie bij een kat die van FIP verdacht werd.

  

• Anemie (bloedarmoede)
• Lymfopenie (laag aantal lymfocyten)
• Hypo albuminemie (laag gehalte aan albumine)
• Verhoogde Bilirubine, ALAT en Galzuren (leverwaardes)
• Verhoogde ureum en kreatinine (nierwaardes)

Helaas is er op dit moment geen bloedtest om FIP met zekerheid vast te stellen. Het blijft bij een waarschijnlijkheidsdiagnose. Het klinisch beeld van de kat in combinatie met een verhoging van de gamma-globulines is wel zeer suggestief voor FIP, vooral als er geel draden trekkend vocht in de buikholte aanwezig is.

Definitieve diagnose
De definitieve diagnose FIP kan alleen gesteld worden door het aantonen van het virus in weefsels. Dit kan dus alleen via biopten uit organen of bij sectie.

Heeft een kat geel dradentrekkend vocht in de buik dan is dit zeer suggestief voor FIP.

Is FIP te behandelen?
Behandeling van FIP
Tot een aantal jaar geleden was er geen behandeling van FIP en stierven katten met FIP.
Sinds 2019 is uit onderzoek gebleken dat een virusremmer (GS-441524) een groot deel van de katten kan genezen.
GS-441524 is humaan als injectie verkrijgbaar als remdesivir. De totale behandeling is 12 weken. Omdat de injecties pijnlijk zijn is het advies om niet gedurende de gehele behandelperiode injecties te geven maar over te stappen op tabletten.

Helaas zijn de tabletten in Nederland voor dierenartsen niet verkrijgbaar. Binnenkort zal de apotheek diergneeskunde van de faculteit diergeneeskunde capsules bereiden zodat katten met FIP ook in Nederland behandeld kunnen. Katten met de verdenking van FIP kunnen bij de faculteit diergeneeskunde terecht voor aanvullende diagnostiek, een behandelplan en controles.

Zie de volgende link voor meer informatie Tijdschrift voor Diergeneeskunde 148, aflevering 3, maart 2023.

Door middel van medicijnen die het immuunapparaat onderdrukken (oa. prednisolon) kunnen de symptomen van FIP verminderd worden. Secundaire problemen zoals ontstekingen, koortsaanvallen, nierfalen, leverfalen of epilepsie dienen symptomatisch behandeld te worden.

Vaccin tegen FIP
Er is een vaccin voor FIP maar de resultaten zijn wisselend. Er zijn zelfs gevallen waarbij na vaccinatie juist FIP is ontstaan of het ziektebeeld verergerde. Op dit moment wordt geadviseerd om niet te vaccineren tegen FIP.

Interferon
Sinds een aantal jaren is er een interferonproduct op de markt Virbagen Omega. De werking berust op een mogelijk direct antiviraal effect en op de beïnvloeding van de immuunreactie. Het wordt wel toegepast bij de behandeling van katten met een verdenking op de natte vorm van FIP. Er is echter nog niet voldoende bewijs dat het middel echt effectief is en kan daarom nog niet als gouden therapie gelden.

Hoe is FIP te voorkomen?
Zoals uit bovenstaande blijkt, dient het voorkomen van FIP vooral gebaseerd te zijn op het voorkomen van infectie met het coronavirus. Het is dus van belang om de kans op infecties en de infectiedruk te verkleinen. Omdat ook stress een belangrijke rol lijkt te spelen in het ontwikkelen van FIP is het belangrijk om stress zoveel mogelijk te voorkomen.

Hierbij kan men denken aan:
• Hygiëne! Vooral rond de kattenbak is dit belangrijk. Verschoon de kattenbak dagelijks en zorg ervoor dat de omgeving niet besmet wordt met ontlasting. Bij diarree is dit nog belangrijker. Was de bakken goed uit met huishoudelijke reinigers.
• Zet de kattenbakken niet in de buurt van de eet en drinkbakjes.
• Neem niet teveel katten in een te kleine ruimte. Huisvest de katten in kleinere groepen van 3-4 katten en zorg voor optimale omstandigheden zoals goede voeding, frisse lucht en aandacht. Dit voorkomt stress en vermindert de infectiedruk.
• Houd groepen katten constant qua samenstelling en introduceer liever geen nieuwe katten. Dit geldt niet alleen voor katten die in groepen leven (pension/asiel) maar ook voor katten die in een gewoon huishouden wonen.
• Vermijd stresssituaties zoals shows en tentoonstellingen.
• Zorg voor goede voeding
  
  
• In catteries kan men extra aandacht besteden aan kittens en drachtige poezen:
  Laat de kittens en drachtige poezen niet in de koppel zitten. Zet moederpoes dus voor de bevalling apart en laat de kittens ook niet meer in de koppel. De enige infectiebron is dan de moeder zelf. Speen de kittens op 5-6 weken en houdt ze apart van de andere katten. Tot die tijd waren ze beschermd door de maternale immuniteit (antilichamen die ze van de moeder hebben gekregen).

Wat is het advies als in een cattery FIP is opgetreden?
Raak niet gelijk in paniek als u een kat heeft die van FIP verdacht is!
De verdachte kat zal niet gelijk uw hele cattery besmetten. Het belangrijkste is dat u stress situatie uit de weg gaat en de hygiene zo goed mogelijk houdt. Het is verstandig gedurende 3-4 maanden de volgende maatregelen te nemen:
• Katten met verdachte symptomen scheiden van de overige katten.
• Geen nieuwe katten in huis te nemen.
• Niet met de katten naar shows en tentoonstellingen te gaan.
• Niet met de katten te fokken, geen buitendekkingen laten uitvoeren!
• Poezen met kittens te scheiden van de rest van de katten.
• Zorg voor goede voeding

FIP of is het lymfocytaire cholangitis
Vooral als er een oudere kat met een FIP verdenking is het belangrijk om aan de mogelijkheid te denken dat er een lymfocytaire cholangitis aanwezig is en geen FIP. We zien FIP vaak bij jonge katten en lymfocytaire cholangitis zien we juist bij oudere katten! Helaas is de scheiding niet zwart wit en kan een jonge kat ook lymfocytaire cholangitis en een oudere kat kan ook FIP ontwikkelen.

Lees verder over lymfocytaire cholangitis ....

Als kattendierenartsen van Dierenkliniek Wilhelminapark in Utrecht hopen we dat we uitleg hebben kunnen geven wat FIP voor een soort ziekte is.
We wensen u veel sterkte met deze lastige ziekte. Mocht u vragen hebben dan mag u altijd contact met ons opnemen.

Andere virusziektes bij de kat:

We zijn ons ervan bewust dat we met frames werken en dat u mogelijk op een aparte website pagina terecht bent gekomen, maar u kunt zo weer naar ons terug, klik gewoon op 1 van de afbeeldingen hieronder ....